افسردگيات را با موسيقي درمان كن!
موسيقيدرماني (موزيكتراپي) روشي در كنار علم پزشكي است. در اين روش افراد دورهديده موسيقي را به شيوه تخصصي بهكار ميبرند. برنامههاي اين دوره به گونهاي طراحي شدهاند كه به بيماران كمك كنند در نبردهاي جسمي، عاطفي، روحي، ذهني و اجتماعي پيروز شوند؛ همچنين حيطه كاربري آن از بهبود بيماران سالمند در كلينيكها تا كاهش استرس و دردهاي زايمان را فراميگيرد. موسيقيدرماني در بسياري مراكز كاربرد دارد؛ مثل مدارس، مراكز بازپروري، بيمارستانها، كلينيكهاي مخصوص بيماران صعبالعلاج، درمانگاهها، مكانهاي عمومي و حتي در خانهها.
منشأ موسيقيدرماني
در سراسر تاريخ، موسيقي دليلي بر وجود و تأثيرپذيري احساسات انساني بوده است. در انجيل آمده است: «شاه سائول با آواي چنگ داوود آرام شد.» يونانيان باستان نيز تأثير شفابخش موسيقي را بهخوبي شناخته بودند. در بسياري از فرهنگها موسيقي با سنتهاي آن فرهنگ درآميخته است. موسيقي ميتواند سبب تغيير روحيه شود؛ تأثير محرك يا آرامبخش را داشته باشد و بر فرآيندهاي فيزيولوژي، مانند ضربان قلب يا تنفس تأثير بگذارد. در جنگ جهاني دوم، از موسيقي براي درمان سربازان مجروح استفاده شد و اين امر سرآغازي بود براي مطالعات و دورههاي عملي استفاده از موسيقي در درمان. اولين انجمن حرفهاي «موسيقي درمانگران»، در سالهاي ۱۹۴۰ و ۱۹۵۰، در ايالت متحده آمريكا تشكيل شد. در سال ۱۹۹۸، انجمن ملي و انجمن موسيقي درمانگران آمريكا با هم تلفيق شدند و انجمن «موسيقي درمانگران آمريكا» را تشكيل دادند.
مزايا و منافع موسيقيدرماني
موسيقي ميتواند براي همه سودمند باشد. ميتوان از آن در درمان افراد داراي بيماري و مشكلات جسمي، عاطفي يا اجتماعي بهره برد و حتي براي آرامشبخشيدن، كاهش استرس و بهبود روحيه افراد سالم در كنار تمرينهاي ورزشي از آن استفاده كرد.
موسيقي هيچگونه عوارض سمي و زيانآوري ندارد. از اين رو، موسيقيدرمانگران به بيمارانشان كمك ميكنند تا به آن اهدافي برسند كه ميتوان با موسيقي به آنها دست يافت؛ از جمله اين اهداف ميتوان به بهبود ارتباطات، رشد درجات ادبي و تحريك تواناييها اشاره كرد؛ همچنين ميتوان در رفتاردرماني و كنترل درد از موسيقي كمك گرفت.
تأثيرات جسمي موسيقيدرماني
واكنش مغز در برابر موسيقي، تغييراتي را در بدن ايجاد ميكند. آهنگ ميتواند بدن را به سوي الگوي تنفسي آرامتر و عميقتري هدايت كند، كه همين امر سبب آرامشدن جسم ميشود و تأثيري آرامبخش دارد.
ضربان قلب و فشارخون انسان در برابر انواع موسيقي شنيدهشده واكنشهاي متفاوتي نشان ميدهند. بلند يا ملايمبودن صدا بر سرعت ضربان قلب و سرعت محرك عصب شنوايي تأثير ميگذارد. صداهاي بلند و تند، سرعت ضربان قلب و فشارخون را بالا ميبرند و صداهاي آهسته، ملايم و منظمتر ضربان قلب و فشار خون را منظم ميكند. موسيقي همچنين ميتواند انبساط عضلاني را تسكين دهد و تواناييهاي فرد را افزايش دهد. در كلينيكهاي بازپروري، اغلب از موسيقي براي كمك به بازسازي الگوي مهارتهاي جسمي استفاده ميكنند. ميزان اندروفين (تسكيندهنده طبيعي درد) با گوشدادن به موسيقي افزايش يافته و ميزان هورمونهاي استرسزا كاهش مييابد؛ اين تأثيرات شايد بتواند تا اندازهاي علت تأثير موسيقي در بهبود سيستم ايمني را توضيح دهد. بر مبناي مطالعات انجامشده در سال ۱۹۹۳، در دانشگاه ميشيگان، گوشدادن به موسيقي، حتي براي پانزده دقيقه، قسمت اول اينترلوكين را افزايش ميدهد كه نتيجه آن افزايش مصونيت و ايمني بدن است.
تأثيرات ذهني با موسيقيدرماني
بسته به نوع و سبك صدا، موسيقي فرد را هوشيار ميكند يا به آرامش او كمك خواهد كرد. با موسيقي ميتوان قدرت حافظه و يادگيري را افزايش داد و از اين خاصيت در آموزش بچههاي عقبمانده ذهني نتيجه خوبي گرفت.
نتيجه سودمندتر موسيقي، بهبود توانايي تمركز است. بر اساس مطالعات در اين زمينه، دانشجويان كالج مسائل رياضي را بعد از گوشدادن موسيقي كلاسيك، بهتر و راحتتر حل ميكنند؛ درنتيجه اين تحقيقات، اصطلاح «تأثير موزارت» رايج شد.
تأثيرات عاطفي با موسيقيدرماني
توانايي موسيقي در تأثير بر عواطف انساني بهخوبي آشكار است. فيلمسازان از موسيقي بسيار استفاده ميكنند. تنوع در نوع موسيقي در آفرينش احساس آرامش، تنش، هيجان يا عشق استفاده ميشود. قرنهاست كه لالايي گفتن نيز براي آرامكردن كودكان، نوزادان و خواباندن آنها مرسوم است؛ همچنين از موسيقي براي بيان صريح احساسات، بدون بهرهبردن از كلام، استفاده ميشود كه در بعضي موارد، درماني مناسب و كاربردي است.
اهداف استفاده از موسيقيدرماني
«موسيقي به مثابه پل ارتباطي با بيمار است.»
موسيقيدرمانگران درباره علت بهكارگيري موسيقي در موارد خاص درمان، اين استدلال را دارند و براي كمك به روند بهبود بيماري از فعاليتها و تمرينات ويژهاي بهره ميبرند؛ از جمله براي پيشرفت در ارتباطات خويشاوندي، تحريك احساسات و كسب تواناييهاي اجتماعي ميتوان از شگردهاي موسيقي به گونههاي مختلفي استفاده كرد؛ مانند خواندن، گوشدادن، آهنگسازي، استفاده از آلات موسيقي، تحرك، تصويرسازي ذهني و…
درنهايت، نيز شايد بيماران از تواناييهاي موسيقي خود پس از بهبود استفاده كنند، اما اين امر دخالت چنداني ندارد. هدف اوليه، گسترش توانايي بيماران براي انجامدادن وظايفشان است.
شگردهاي موسيقيدرماني
آموزش نواختن يكي از آلات موسيقي فعاليتي بسيار عالي است كه تواناييهاي معلولان جسمي و آسيبديدههاي مغزي را افزايش ميدهد. موسيقي، با وجود هريك از نقايص بالا توانمندي فرد را بالا ميبرد.
موسيقي تمريني است براي كنترل حركتها و همكاري گروهي. همچنين گوشدادن به موسيقي احساس نياز به اجتماعيبودن و داشتن ارتباط را بيشتر ميكند. آوازخواندن باعث بهتر سخنگفتن، هماهنگي و كنترل تنفس ميشود. به ياد آوردن اشعار و آهنگها نيز تمريني است مناسب براي افراد معلول و كساني كه دچار آسيبهاي مغزي هستند. يكي از راههايي كه به بيمار كمك ميكند بر احساسات منفي و ترس خود غلبه كند، آهنگسازي و موسيقي است. گوشدادن به موسيقي، براي افزايش دقت و به ياد آوردن بهترين راه است. همچنين موسيقي قادر است كه به بيمار كمك كند خاطرات و احساساتي را به ياد آورد كه نيازمند يادآوري هستند و بعد درباره آنها صحبت كند.
موسيقيدرماني در كودكان
تحريك حواس با موسيقي، البته به صورت تفريحي، در گسترش توانايي كودكانبراي بيان احساسات، ارتباطات و گسترش حركات منظم كمك ميكند. بر اساس مطالعات، تواناييهاي كلامي با تحريك هر دو نيمكره مغز گسترش مييابد. همچنين موسيقي ميتواند در كاهش استرس، اضطراب و درد در كودكان، همچون بزرگسالان، مؤثر باشد.
در بيمارستانها، موسيقيدرماني براي افراد بيمار، كسانيكه براي جراحي آماده ميشوند يا افراد تحت نظر در بخش مراقبتهاي پس از عمل بسيار سودمند است. كودكان ميتوانند با تمرين موسيقي، اعتمادبهنفس خود را بيشتر كنند. نوزادان خيلي بيشتر از بزرگسالان از موسيقي لذت ميبرند. نوزادان نارسي كه برايشان موسيقي پخش ميشود، سريعتر از نوزاداني كه در معرض موسيقي قرار نگرفتهاند، اضافهوزن پيدا ميكنند و زودتر از بيمارستان مرخص ميشوند.
موسيقيدرماني و احياء
بيماراني كه بر اثر ضربه دچار آسيبهاي مغزي شدهاند، يا افراديكه مشكلات عصبي و مغزي دارند با موسيقيدرماني بهبود يافتهاند. تمرينات منطقي و مفيد، تواناييهاي بدن را به شكلي سودمندتر هدايت ميكنند و فرآيندهاي ژنتيكي و مهارتهاي زباني با موسيقي بهتر پرورش مييابند.
موسيقيدرماني و سالمندان
سالمندان بهطوركلي مستعد اضطراب، افسردگي و بيماريهاي مختلفي مانند پاركينسون هستند؛ بهويژه كساني كه در كلينيكها بهسر ميبرند. زخمهاي مزمن، سبب دردهايي ميشوند كه غيرعادي نيستند. موسيقي بهترين راه براي لذتبردن، آرامش بيشتر و تسكين درد است و فرصتي است براي اجتماعي باقيماندن سالمندان. موسيقي ميتواند در بهبود افراد مبتلا به بيماري آلزايمر تأثير چشمگيري داشته باشد؛ هرچند بهطور موقت. همچنين موسيقي در كاهش هيجان، كه از نشانههاي عمومي آلزايمر است، مؤثر است. ديگر آنكه بر اساس مطالعات، سالمنداني كه موسيقي مينوازند، از نظر جسمي و عاطفي شادابتر از سالمندان ديگري هستند كه هيچ ارتباطي با موسيقي ندارند.
موسيقيدرماني و بيماران عقبمانده ذهني
موسيقي براي بيماران ذهني يا روحي درمان مناسب و مؤثري است. بيماري اوتيسم نوعي از اختلال بينظمي است، كه تحقيق و پژوهش بسياري درباره آن انجام شده است. موسيقيدرماني بعضي از كودكان اوتيستيك را قادر ساخته كه با يكديگر ارتباط برقرار كنند و مهارتهاي آموختن را در آنها گسترش داده است. كساني كه مورد سوءاستفادههاي جسمي قرار گرفتهاند يا افراد شيزوفرنيا، پارونيا، اختلالات شخصيتي، اضطرابي و بهانهجو همگي از جمله مواردي هستند كه موسيقيدرماني برايشان سودمند است. در اين گروه، مشاركت و تأثيرات اجتماعي با موسيقي سرعت مييابند، واقعيتگرايي بهبود پيدا ميكند و به بيماران كمك ميشود كه تواناييهايشان را توسعه دهند، استرس خود را كمتر كرده و احساساتشان را منتقل كنند.
موسيقيدرماني و كلينيك مخصوص بيماران صعبالعلاج
درد، اضطراب و افسردگي از بزرگترين مواردي هستند كه درنهايت سبب بيماري ميشوند؛ چه براي افراد بستري در بيمارستانها و چه براي ديگران. موسيقي دردها را با كاهش اندروفين و افزايش آرامش تسكين ميدهد؛ همچنين براي بيماران فرصت صحبتكردن درباره مرگ و اهتراز را فراهم ميآورد؛ ترسهايي هميشگي كه از اين طريق كاهش مييابند. موسيقي به تعديل سرعت تنفس در بيماران داراي اضطراب كمك كرده و فكر آنها را آرام ميكند. در بيمارستاني در مونتانا، بيماران در حال مرگ را با موزيك آرام ميكنند.
موسيقيدرماني و زايمان
بر اساس تحقيقات، زناني كه در هنگام دردهاي زايمان به موسيقي گوش دادهاند درد كمتري داشتهاند. گوشدادن به موسيقياي با زبان آشنا و همراه با تصويرسازي مثبت مؤثرتر است و كمك بيشتري به فرد ميكند.
حركات مادر كمك ميكند كه بچه براي زايمان در موقعيت مناسبي قرار گيرد. لذتبردن از موسيقي تحركزاست و به مادر كمك ميكند كه بيش از پيش، در حين دردهاي زايمان فعال باشد و مقاومت كند. موسيقي شاد و ريتميك، بدن را براي آزادكردن اندروفين تحريك ميكند و اين ماده بهطور طبيعي موجب كاهش درد ميشود.
بسياري از زنان، براي هريك از مراحل زايمان، سبكهاي مختلفي از موسيقي را انتخاب ميكنند. موسيقيهاي اثرگذارتر يا آنهايي كه احساس امنيت بيشتري را منتقل ميكنند، براي مراحل سختتر مناسبترند. همچنين بهتر است كه آهنگ با يكي از آلات موسيقي نواخته شود.
موارد احتياط
بيماران تحت نظر موسيقيدرماني نبايد داروها و درمانهاي ديگر تجويزشده را بدون مشورت قبلي با پزشك قطع كنند.
پژوهش و پذيرش عمومي
در بين پزشكان، مخالفتهايي وجود دارد مبني بر آنكه موسيقي فقط براي بعضي از بيماريها سودمند است. اما بر اساس تحقيقات، گوشدادن به موسيقي، اضطراب، درد و زمان استراحت پس از عمل را كاهش ميدهد.
گواهينامه درمان با موسيقي
موسيقيدرمانگران، خود نوازندگان و موسيقيدانهاي بااستعدادي هستند. آنها آموزش ميبينند كه چگونه موسيقي براي گروههاي خاص و موقعيتهاي گوناگون بهكار ميرود. دورههاي عملي آن شامل كلاسهايي درباره تاريخچه موسيقي و نمايش، كنسرت، دانش رفتاري و عادتي است.
جوديت ترنر
برگردان: منيره يداللهوند
مطالب مرتبط:
تاثير شگفتانگيز موسيقي در ايجاد آرامش رواني
تاثير موسيقي درماني بر بيماران
- دوشنبه ۲۳ بهمن ۹۶ ۲۳:۱۶
- ۱۴۵ بازديد
- ۰ نظر